EL ESPERANTO EN LOS FILMES

En muchas personas, el conocimiento acerca del Esperanto es apenas de que se trata de un idioma, y nada más. Hay quienes piensan que es algo así como una especie de maravillosa llave, que le facilita a quienes lo saben la posibilidad de comprender y utilizar cualquier idioma. Con tal criterio preguntan ingenuamente: ¿Cuántos idiomas sabe usted ?. Otras personas, por que ya conocen que se trata de un idioma, simplemente preguntan:¿ En qué país se habla el Esperanto ?. La respuesta no es muy sencilla, pues requiere  no pocas palabras, trataremos de hacerlo del modo más breve y comprensible.

Para comenzar, un país donde el Esperanto es lengua usual ya existe, desde la década de los años 40 del siglo XX.  Le  debe la vida a la creatividad práctica de los cineastas norteamericanos. A sus películas, habladas en inglés, les introducen el esperanto en ciertos diálogos, entre personajes nativos de un imaginario país. Objetivo de tal elección: la conveniencia de emplear un idioma diferente al inglés, y que al mismo tiempo no pertenece a un determinado país. La calificación propia de neutral, que se le da al Esperanto desde su principio, conviene con ese mismo requisito de la producción filmica de Hollywood.

La utilización del idioma neutral tiene otra razón. En esas películas se pretende llevar al público cierto mensaje, de que en algunos países no identificados traman supuestos planes, contra la seguridad de un llamado mundo libre. El papel que hacen jugar al Esperanto consiste en disimular la nacionalidad de esos probables enemigos.

Sin embargo, el cine Japonés en los años 50 utilizó al esperanto para un filme de argumento histórico. La acción transcurre en el siglo XVI, cuando los navegantes portugueses ya se aventuraban por los mares del lejano Oriente. La película presenta un conflicto entre japoneses y tripulantes de un navío nombrado Patrino de Dio, procedente de un país llamado Iberia. El nombre de la embarcación significa Madre de Dios, en Esperanto. Desde luego, que los diálogos entre los marinos iberianos transcurren en Esperanto. Con el uso de un titulado idioma neutral se pretende evitar posibles problemas, como incidentes diplomáticos o demandas judiciales, en cualquiera de los casos, por alguna de las partes que se considere ofendida.

El primer ejemplo es la producción directamente para el mercado del DVD. Hay que citar en este contexto la reciente (2006) comercialización del filme "Gerda Malaperis", basado en un libro del mismo título del escritor Claude Piron. Producido por los brasileños Imagu Filmo, y dirigido por Joe Bazilio, es un producto muy digno, comparte con el libro la interesante característica de servir además para el aprendizaje del esperanto, ya que emplea un lenguaje sencillo en un comienzo, para ir aumentando la complejidad del vocabulario y la expresión, además de disponer de subtítulos en seis idiomas (entre los cuales el castellano).

ESPERANTO  EN  FILMOJ

Ĉe multaj personoj ilia konado pri  Esperanto estas apenaŭ ke tio temas pri ia lingvo, kaj nenio plia. Aliuloj pripensas ĝin kvazaŭ   io ajn simila al mirinda ŝlosilo, povanta doni al giaj posedantoj la kapablon kompreni kaj uzi ajnan lingvon. Pro tia kriterio ilia demandas tre naive: Kiom da lingvoj vi scipovas ?. Kelkaj personoj, pro tio ke jam  konas ke temas pri unu lingvo,  ili esprimas demandon jene: En kiu lando estas Esperanto parolata ?. La respondo en estas tre simpla, ĝi postulas en malmulte da vortoj, ni provos fari laŭmaniere pli mallonga kaj pli komprenebla.

Ni komencas dirante, ke iu lando kie Esperanto estas lingvo parolata jam ekzistas, ekde la 40-aj jaroj de XX-a jarcento. Ĝi ŝuldas la vivon al tia praktika kreivo de usonaj filmistoj. En iliaj filmoj angle parolataj oni enkondukas Esperanton, ĉe kelkaj dialogoj, inter personoj civitanoj de tiu lando fikcia. Celo de tia elekto: la konveno utiligi lingvon malsaman al la angla, kaj samtempe malpropran al iu ajn lando. La kvalito neŭtrala, atribuata al Esperanto depost ĝia komenco, estas konforma kun tiu sama kondiĉo de la usona filmindustrio.

La utiligo de la lingvo neŭtrala ankaŭ havas plian eksplikon. Per tiaj filmoj oni provas transigi al la publiko ian mesaĝon, ke en kelkaj landoj en identigitaj estas preparataj nekonataj planoj kontraŭ  la sekureco de la tiel nomata libera  mondo. La karaktero  atribuita al Esperanto en tiaj filmoj konsistas el la deziro kaŝi la naciecon de tiuj probablaj malamikoj.

Tamen Japanaj filmistoj de la  50-aj jaroj poste utiligis Esperanton por iu filmo pri historia temo. Ties agado okazas dum la XVI-a jarcento, kiam portugalaj maristoj trakuradis la malproksiman Orienton. La filmo prezentas konflikton inter Japanoj kaj maristoj de ŝipo nomita  Patrino de Dio , kun deveno en lando Iberio laŭ  nomo. Certe ke dialogoj inter la  Iberikanoj mem estis parolataj en Esperanto. Per utiligo de iu neŭtrala lingvo, tiel nomata, oni pripensas malhelpi eblan problemon, kiaj diplomataj  incidentoj aŭ  juĝaj procesoj, far de personoj ofenditaj.

CHAPLIN KAJ ESPERANTO…..

Esperanto estas lingvo de imagita lando en la filmo “ La diktatoro” de Charlie Chaplin: la internacia lingvo skribe aperas por indiki butikojn kaj varojn. Kunlige kun tio, la Esperanta-Centro de Torino (Italio) presigis kaj disdonis al centoj da kulturaj societoj kaj lernejoj la supran grandformatan afiŝon kun teksto: “ Chaplin amis Esperanton”. Hitler batalis kontraŭ ĝi. Kial? La homaro volas simple interkompreniĝi. Sekvas anonco de unu el la dek vintraj kursoj.

Red. Jorge L. Santillán